Биылғы жыл еліміз үшін елеулі жыл. Алаштың арыстары ардақталып, есімдері тарих сахнасына қайта шыққандай.
«Саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау» жөніндегі Жарлықты жүзеге асыру шеңберінде мемлекеттік комиссия, Қазақстан Республикасы Президенті Архивінің ғылыми кеңесінің ұсынымымен «Алашорда ісі. 1920-1940 ж.ж. Құжаттар мен материалдар» атты көптомдық жарыққа шықты.
Ел Тәуелсіздігі тарихындағы бұл елеулі оқиғаны жұртшылық, зиялы қауым өкілдері қуанышпен қарсы алды. 12 томнан тұратын бұл іргелі дүние қазіргі таңда халықтың назарына ұсынылып, таныстырылу үстінде.
Бұл шараның мәні жас ұрпаққа, болашақ тарихшыларға тағылымды дүниенің мәнін ұғындыру болып табылады.
Бұдан бұрында айтылғандай «Тарихшылар мен демографтар жүргізген алдын ала талдау қазақ этносының аяусыз геноцидке ұшырап, ауыр зардап шеккенін көрсетеді. Ашаршылық пен соған байланысты эпидермиялардан, сондай- ақ табиғи өлім-жітімнің үнемі жоғары деңгейінен халық 2 млн. 200 мың адамнан, яғни олардың жалпы құрамының шамамен 49 ℅-нан айырылды. Қазақ трагедиясы шынтуайтына келгенде мемлекет жариялаған халықтардың саяси өзін-өзі билеу құқығының демагогиялық мәнін растады. Уақыт өте келе сталиндік режим Қазақстандағы оппозициялық күштерге: біріншіден, партиялық емес зиялы қауымға, екіншіден, кеңестік жүйе аясында қазақ халқының ұлттық және мемлекетті егемендігін қорғаған партиялық және мемлекеттік көшбасшыларға қарсы шабуыл жасады.»
Алашорданың автономияға деген сұранысын И.Сталин халықты жаңа құлдық құралына айналдыру әрекеті ретінде қабылдады. Ал 1918ж. сәуірде И.Сталин Ә.Жангелдинге жолдаған жеделхатында «буржуазиялық-ұлтшыл топтардың» осындай әрекеттерін бағалайды деген.
Осы 12 томдықта репрессияға ұшыраған ұлтымыздың таңдаулы өкілдерінің үстерінен жүргізіліп, ату жазасына дейін барған сталиндік жазалаушы жүйенің әрекеттері, қазақ ұлт-азаттық қозғалыс жетекшілерінің Қызылорда қаласынан басталып, Алматыда жалғасып, Мәскеудегі Бутырка түрмесінде аяқталған алғашқы сот процестері, «Үштіктердің» және «Ерекше Мәжіліс» отырыстарының қаулылары, жауап алу хаттамалары, қуғын-сүргінге ұшыраған туыстарының арыздары, өтініштері мен хаттары, сотталғандарды ақтау туралы сот және өзге де органдардың үзінді көшірмелері, түрлі мерзімге қамауға алу туралы үкімдері, үштіктің шешімінен кейінгі тағдырына қатысты айғақтар, 1937-1938 жылдары Үлкен террордың қазақ өркениетіне әкелген зардаптары, Ә.Бөкейхан, А.Байтұрсынұлы, Х.Досмұхамедов, М.Шоқай секілді алаш азаматтарының азаттық жолындағы күресі мен қасіретті тағдыры көрініс табады.
Сондықтан бұл жинақ тарихшылар, оқытушылар, докторанттар, магистрлер мен студенттерге, тарихқа қызығатын әрбір жанның жанына азық болады деген сеніміміз мол. Әлі де тарихымыздың ашылмаған ақтаңдақтары жарық көріп, жетеді деген ниеттеміз.
